هوش مصنوعی چیست؟ (+ ویدیو هوش مصنوعی) تاریخچه، کاربرد و نحوه درآمدزایی از آن
هوش مصنوعی چیست؟ (+ ویدیو هوش مصنوعی) تاریخچه، کاربرد و نحوه درآمدزایی از آن
- زمان مطالعه: 19 دقیقه
- اشتراک گذاری این نوشته در:
با شتابی که هوش مصنوعی در حال پیشرفت است و رد پای خود را در جای‌جای زندگی و کارمان می‌گذارد، در آینده‌ای نه‌چندان دور بخش مهمی از زندگی ما را در بر خواهد گرفت. روزی می‌رسد که هوش ماشینی علاوه بر اینکه به ما پیشنهاد می‌کند چه آهنگی گوش کنیم یا چه رنگ لباسی به پوستمان می‌آید، به‌جای پزشک و قاضی و پلیس هم تصمیم‌گیری خواهد کرد. اما هوش مصنوعی چیست؟ تاریخچه پیدایش این فناوری، کاربردهای هوش مصنوعی و وضعیت کسب‌وکار آن در جهان و ایران چگونه است؟ و نمونه های جدید هوش مصنوعی مانند ChatGPT و bard چه کاربردی دارند؟ در ادامه به پاسخ این سوالات دست پیدا خواهیم کرد.
کمی راجب هوش مصنوعی به زبان ساده + فیلم هوش مصنوعی چیست؟
بی‌راه نیست اگر بگوییم تصور عمومی از هوش مصنوعی با تصویر ربات‌ها گره خورده است. این تصور بیش از همه حاصل فیلم‌ها و انیمیشن‌های علمی-تخیلی است. گرچه این تصور رگه‌هایی از واقعیت هوش مصنوعی را در خود دارد، اما تعریف دقیقی از این علم نیست.
در آغاز تعریفی، هر چند کلی، از هوش مصنوعی، هوشواره یا هوش ماشینی و هوش مصنوعی به زبان انگلیسی artificial intelligence(AI) ،smart mind یا fake mind داشته باشید، احتمالاً این تعریف بتواند تصویری کلی از این حوزه را برای‌تان بسازد: «هوش مصنوعی شاخه‌ای گسترده از علوم کامپیوتر است که ماشین‌های هوشمندی می‌سازد که از رفتارهای انسانی تقلید می‌کنند».
در واقع، این ماشین‌ها تصمیماتی می‌گیرند که معمولاً نیازمند سطحی از تجربه‌ی انسانی بوده و به انسان‌ها کمک می‌کند تا مشکلات احتمالی را پیش‌بینی کند و بر آن‌ها فائق آید.
نقطه‌ی قوت خاص هوش انسان انطباق‌پذیری آن است. ما ظرفیت آن را داریم که با وضعیت‌های گوناگون محیطمان کنار بیابیم و رفتارمان را از با استفاده از یادگیری تغییر دهیم. تلاش برای دادن این ویژگی به ماشین‌ها منجر به شکل‌گیری شاخه‌ای به نام یادگیری ماشین در Ai شده است؛ البته خود یادگیری ماشین هم زیرشاخه‌هایی دارد که مهم‌ترینشان یادگیری عمیق است.
ویدیوی زیر را برای آشنایی بیشتر با هوش مصنوعی مشاهده کنید
داستان شروع و تاریخچه هوش مصنوعی
تفکر خلق موجودات هوشمندی که بتوانند کارهای انسان را انجام دهند، به زمان‌های بسیار دور برمی‌گردد. انسان از وقتی که می‌توانسته خیال‌پردازی کند، همیشه به‌دنبال خلق کردن موجوداتی بوده که تحت فرمان او باشند و دستوراتش را اجرا کنند. البته که ساخت چنین موجودی به همین سادگی‌ها نیست و هنوز هم بشر موفق به ساخت آن نشده و فعلاً در حد همان خیال‌پردازی‌های فیلم‌های علمی تخیلی مانده است.
اولین تلاش انسان برای ساخت ماشینی که به‌جای انسان کار کند و تصمیم بگیرد، به حدود قرن ۱۷ بازمی‌گردد. چند قرن بعد، در دهه‌ی 1930 کورت گودل، آلونسو چرچ و آلن تورینگ بنیادهای اساسی منطق و نظریه‌ی علم کامپیوتر را بنا نهادند.
در جنگ جهانی دوم، تصمیم‌گیری و محاسبات سریع برای شکستن پیام‌های رمزی دشمن، به‌قدری مهم شد که آلن تورینگ (پدر هوش مصنوعی جهان) ساخت ماشین رمزشکن را آغاز کرد. داستان اختراع ماشین‌ها با قابلیت‌های مختلف، دست‌مایه‌ی ساخت فیلم‌های علمی – تخیلی زیادی شده است، همچنین که داستان ساخت اولین ماشین توسط آلن تورینگ، موضوع یکی از همین فیلم‌هاست.
آلن تورینگ آزمونی برای سنجش هوشمندی ماشین‌ها طراحی کرد که به آزمون تورینگ مشهور است؛ از نظر تورینگ هر ماشینی که بتواند از پس این آزمون بربیاید هوشمند است.
سطوح و انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی به طور کلی به سه سطح دسته بندی می‌شود که در ادامه هر کدام از این سطوح را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم:
● هوش مصنوعی محدود: مشخص شده برای یک کار
● هوش مصنوعی عمومی: انجام عملیات مثل یک انسان
● سوپر هوش مصنوعی: تواناتر از یک انسان
هوش مصنوعی محدود یا ضعیف (weak Artificial Intelligence)
به سیستم‌هایی از هوش مصنوعی اشاره دارد که برای انجام دادن کاری خاص و محدود طراحی شده‌اند. این نوع از AI را می‌توانیم در برخی از نرم‌افزاهایی که روزانه استفاده می‌کنیم ببینیم، مثلاً نرم‌افزاهای پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا یا نرم‌افزار بازی شطرنج. در نگاه کلی این نوع از AI بر مجموعه‌داده‌ای خاص و مشخص متکی است، به همین خاطر نمی‌توان از آن برای وظایف دیگری خارج از همان مجموعه‌داده استفاده کرد.
هوش مصنوعی ضعیف، برخلاف هوش مصنوعی عمومی، با اینکه در نگاه اول پیچیده به نظر می‌رسد، خودآگاه نیست و در شرایطی از پیش تعیین‌شده عمل می‌کند.
همه‌ی ماشین‌های هوشمندی که امروزه ما به نوعی از آن‌ها استفاده می‌کنیم در همین نوع AI قرار می‌گیرند: Google Assistant ،Google Translate, Siri و دیگر ابزارهای متکی به پردازش زبان طبیعی مثال‌هایی از AI ضعیف‌اند. شاید به‌زعم بسیاری ابزارهایی که نام بردیم چندان هم «ضعیف» نباشند، اما دلیل «ضعیف» نامیدن این ابزارها این است که راه بسیاری دارند تا از هوشی شبیه به هوش انسانی برخوردار شوند. به عبارت دقیق‌تر، این ابزارها نمی‌توانند به‌صورت خودبسنده و مستقل بیندیشند.
بااین‌حال، هیچ‌یک از چیزهایی که گفتیم به معنای کم‌ارزش بودن فناوری AI ضعیف نیست؛ این بخش از AI نمودی است از خلاقیت و هوش ما انسان‌ها.
هوش مصنوعی عمومی یا قوی (Strong Artificial Intelligence)
برخلاف هوش مصنوعی ضعیف، این نوع از AI محدود به وظیفه‌ی خاصی نیست و از پس طیف وسیعی از کارها برمی‌آید. در واقع، هوش مصنوعی قوی به ماشین‌هایی اشاره دارد که نوعی از هوش انسانی را می‌توان در آن‌ها دید. به عبارت دیگر، AI قوی از پس هر کاری که انسان‌ها انجام می‌دهند برمی‌آید. نمونه‌های کامل از این ماشین‌ها را می‌توان در فیلم‌ها و رمان‌های علمی-تخیلی دید؛ آن‌جا که ربات‌ها بی‌هیچ نیازی به انسان کارهای خود را انجام می‌دهند؛ این ربات‌ها آگاهی دارند و احساسات را نیز درک می‌کنند.
سوپرهوش مصنوعی یا فراهوش مصنوعی (Superintelligence)
به ماشین‌های اشاره دارد که از سطح هوش انسانی گذشته‌اند و دیگر محدودیت‌های هوش انسانی را ندارند. این گونه از AI، شاید همانی باشد که بسیاری را نگران آینده‌ی استفاده از این فناوری‌ها کرده است.
کاربردهای هوش مصنوعی
با اینکه هوش‌مصنوعی تازه در ابتدای راه قرار دارد و چند دهه بیشتر نیست که نمودهایش در زندگی روزمره روبه‌گسترش است، اما همین حالا هم می‌توان در بخش‌های مختلف اقتصادی و علمی ردپایش را دید.
تصمیم‌گیری‌های AI بر اساس الگوریتم‌هایی است که قابلیت درک شرایط را دارند و مانند انسان توان استدلال و حل مسئله دارند. بنابراین هوش مصنوعی می‌تواند در زمینه‌ی دانش‌های متفاوتی مانند فلسفه، زبان‌شناسی، ریاضی، روان‌شناسی، عصب‌شناسی، تئوری کنترل، احتمالات، بهینه‌سازی و فیزیولوژی استفاده شود و کمک بزرگی به تصمیم‌گیری‌های انسان باشد.
AI با استفاده از الگوریتم‌ها، پردازش‌هایی روی اطلاعات و داده‌های موجود انجام می‌دهد تا بر اساس نتایج آن تصمیمات لازم برای بهبود کار را بگیرد.
حجم و تنوع زیاد داده‌های موجود در کنار هزینه‌ی پایین محاسبات و ذخیره‌سازی داده‌ها باعث شده مدل‌هایی ساخته شوند تا از روی این داده‌ها، اطلاعات مفید استخراج شود. سیستم‌های سنتی نرم‌افزاری این قابلیت را ندارند، در عوض هوش مصنوعی همان چیزی است که می‌تواند با استخراج داده‌های مفید از بین داده‌های موجود، چراغ روشنی در دل داده‌های تاریک باشد.
یکی از پیشرفت‌های ویژه‌ای که کسبوکارها می‌توانند داشته باشند، استفاده از Artificial Intelligence است که موجب تمایز و به‌دنبال آن افزایش کارآمدی و سودآوری آن‌ها می‌شود. در همین راستا شرکت‌های فعال در حوزه‌ی AI، خدماتی ارائه می‌دهند که باعث بهبود عملکرد کسبوکارها می‌شود. زمینه‌های زیادی برای استفاده از هوش ماشینی وجود دارد. به‌عنوان مثال AI توان ارائه‌ی خدمات در حوزه‌های زیر را دارد:
هوش مصنوعی در کشاورزی
کشاورزی از قدیمی‌ترین شغل‌ها در جهان امروز است. هزاران سال قبل، ابداع کشاورزی و کشت روشمند محصولات زراعی باعث انقلابی در زیست انسان‌ها شد که به انقلاب کشاورزی معروف است. از زمانی که انسان ها، یکجانشینی را بر کوچ ترجیح دادند و کشاورزی را آغاز کردند تا به امروز کشاورزی تغییرات بسیاری را از سر گذرانده و فناوری‌های بسیاری وارد این حوزه شده‌اند. آخرین نسخه از فناوری‌های جدید که به پشتوانه‌ی هوش مصنوعی ممکن شده است کم‌کم راهش را به کشاورزی باز کند.
اکنون، مدتی است که استفاده از هوش مصنوعی در کشاورزی آغاز شده است. روش‌های سنتی کشاورزی مشکلاتی دارند که می‌توان با کمک AI آن‌ها را رفع کرد. برای مثال، می‌توان با استفاده از نرم‌افزارهای هوش مصنوعی گزارش‌هایی از وضعیت آب‌وهوا یا شرایط خاک به دست آورد و بر اساس آن برنامه‌ریزی کرد. کشاورزان اکنون می‌توانند با استفاده از AI زمان مناسب کشت و برداشت را تخمین بزنند، میزان آب مناسب برای هر محصول و زمان مناسب آبیاری را بدانند.
هوش مصنوعی در پزشکی
یکی از قدیمی‌ترین کاربردهای هوش‌مصنوعی کاربردهای پزشکی آن است. تلاش‌های اولیه برای آوردن هوش مصنوعی به این حوزه شاید اندکی ناامیدکننده بود. نخستین فناوری بر پایه‌ی AI در این حوزه، MYCIN بود که در دهه‌ی 1970 در دانشگاه پرینستون برای تشخیص عفونت‌هایی استفاده شد که از طریق خون منتقل می‌شوند. این فناوری و فناوری‌های مشابه در این دوره، با اینکه بسیار نویدبخش بودند، اما هیچ‌گاه از سطح نمونه‌های آزمایشگاهی فراتر نرفتند. در واقع هم این سیستم‌های اولیه چندان برتری در ابزارهای تشخیصی که خود پزشکان انجام می‌دادند نداشت.
پس از مدتی کم‌کم شرایط تغییر کرد. تا جایی که کمتر روزی است که خبری در حوزه‌ی هوش مصنوعی در پزشکی منتشر نشود. البته هنوز بسیار از این فناوری‌های جدید مرحله‌ی آزمایشی خود را می‌گذرانند اما شاید برای درک بهتر کاربردهای عملیاتی‌تر AI در پزشکی بد نباشد اشاره‌ای به یکی از همین کاربردها داشته باشیم: استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص بهترین شیوه‌ی زایمان. در این فناوری، AI با سنجش وضعیت زنان باردار می‌تواند پیشنهاد دهد که از بین روش طبیعی زایمان و سزارین کدام روش مناسب‌تر است. همچنین در سایت خانه کد مجموعه داده ای را به صورت رایگان تهیه کرده و قرار داده ایم که برای تشخیص ریسک دیابت در مراحل اولیه کاربرد دارد؛ برای دسترسی و دانلود این مجموعه داده از این لینک وارد شوید.
هوش مصنوعی در بازارهای مالی و بانکداری
یکی از امکاناتی که هوش مصنوعی در اختیار ما قرار می‌دهد توان پیش‌بینی است. در عصر حاضر بحث تحلیل بازارهای مالی از طریق هوش مصنوعی صرفاً یک ایده نیست. الگوریتم‌هایی که برای تحلیل بازار آموزش دیده‌اند می‌توانند لحظه‌به‌لحظه بازارهای مالی را رصد کنند و با اطلاعاتی که جمع‌آوری می‌کنند تصویر واضح و دقیق از وضعیت هر سهم در بازار ارائه دهند. حتی می‌توانید معامله کردن را نیز به بات‌هایی بسپارید که برای این کار طراحی شده‌اند.
صنعت بانکداری نیز از قافله‌ی استفاده از AI جا نمانده است. استفاده از چت‌بات‌ها مدت‌هاست که در بانکداری رواج یافته است. چت‌بات امکانی است که از طریق آن کاربر شما می‌تواند با نرم‌افزاری که در آن از هوش ماشینی استفاده شده گفت‌وگو کند. یکی از امکان‌های جالبی که این چت‌بات‌های به‌ظاهر ساده فراهم آورده‌اند این است که خدمات‌دهندگان در هر ساعتی از شبانه‌روز در دسترس مشتریان خود هستند. همان‌طور که گفتیم این تنها بخش کوچکی از نقش هوش مصنوعی در بانکداری است.
هوش مصنوعی در حوزه‌ی آموزش
بخش آموزش از حوزه‌‌هایی است که هوش‌مصنوعی هنوز در آن جای پیشرفت‌های بسیاری دارد. یکی از مهم‌ترین امکان‌هایی که هوش مصنوعی در آموزش می‌تواند فراهم آورد شخصی‌سازی آموزش با توجه به نیازهای منحصربه‌فرد هر کدام از دانش‌آموزان است. از نقاط ضعف سیستم آموزشی امروز این است که برای همه‌ی دانش‌آموزان محتوای درسی یکسانی تدارک می‌بیند و به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان توجهی ندارد. طبیعی است سرعت یادگیری و علائق دانش‌آموزان در هر کدام از شاخه‌های درسی یکسان نباشد. حال تصور کنید سیستمی داشته باشیم که با دادن سابقه‌ی تحصیلی دانش‌آموز به آن برنامه‌ی درسی مناسب برای دانش‌آموز را در اختیارتان قرار دهد. در واقع، این یکی از ساده‌ترین کارهایی است که می‌توان از ماشین‌هایی برپایه‌ی هوش مصنوعی (AI) انتظار داشت.
می‌توان چند قدم جلوتر رفت. مثلاً می‌توان سیستم را طوری طراحی کرد که با توجه به برنامه‌ی شخصی دانش‌آموز محتوای درسی مناسب او را نیز در اختیارش قرار دهد و ارزشیابی دانش‌آموز را نیز خودش بر عهده بگیرد. در واقع، ما در اینجا با معلم هوشمندی طرف هستیم که همیشه برای دانش‌آموز وقت دارد و نیازهای هر دانش‌آموز را در نظر می‌گیرد. بنابراین اگر بخواهیم، با توجه به گفته‌های پیشین، درباره‌ی کاربردهای AI در بخش‌های مختلف سخت‌گیرانه صحبت کنیم، باید بگوییم تنها تکنولوژی‌هایی را می‌توان کاملاً در حوزه‌ی هوش‌مصنوعی قرار داد که خودشان بتوانند بدون دخالت عامل انسانی چیز جدیدی را فرابگیرند.
در سایت خانه کد مجموعه داده ای شامل نمرات 1000 دانش آموز گرد آوری کرده ایم که کاملا شبیه به دنیای واقعی هست و برای کارهای پژوهشی کاربردهای بسیاری دارد؛ برای دسترسی و دانلود این مجموعه داده از این لینک وارد شوید.
هوش مصنوعی در حملونقل
از نخستین انگیزهایی که هوش مصنوعی را وارد عرصه‌ی حملونقل کرد مشکلات بی‌شمار این حوزه بود؛ یکی از مشکلات اساسی این حوزه آسیب‌های جانی و مالی فراوانی است که هر ساله به بسیاری وارد می‌شود.
کافی است به آمارهای تلفات جاده‌ای نگاهی بیندازید تا میزان حاد بودن این مشکل پی ببرید. ماشین‌های هوشمند که توان تحلیل قدرتمندی دارند و می‌توانند در حل این مشکل به کمک انسان بیایند.
مثال دیگری از مشکلات این حوزه مسئله‌ی ترافیک است. ورود AI به مدیریت ترافیک می‌تواند همان حلقه‌ی گمشده‌ی این معضل باشد. چرا که سیستم‌های هوش مصنوعی به‌سرعت می‌توانند خود را با وضعیت‌های جدید سازگار کنند و عملکرد خود را بهبود ببخشند.
هوش مصنوعی در صنعت سرگرمی و سینما
یکی از فناوری‌های متکی به AI که تقریباً هر روز از آن استفاده می‌کنیم و برای‌مان عادی شده است، سیستم‌های پیشنهاددهنده است. زمانی که در یوتیوب ویدئویی نگاه می‌کنید، گوگل ویدئوهایی دیگری را نیز به شما پیشنهاد می‌دهد که شاید موردپسندتان باشد. همین فناوری به‌ظاهر ساده می‌تواند با توصیه‌هایش کسانی را که به‌صورت اتفاقی وارد سایتتان شده‌اند در سایت نگه دارد.
از ابزارهای مفید دیگری که AI می‌تواند برای این بخش فراهم آورد،خلاصه‌سازی اخبار و گزارش‌ها برای انتشار است. خلاصه‌سازی بیش از همه بحثی است که در پردازش زبان طبیعی بررسی می‌شود.
هوش مصنوعی در محیط‌زیست و انرژی
ساده‌ترین کاربرد هوش مصنوعی در این حوزه می‌تواند استفاده از AI در مدیریت نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها باشد. با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان الگوهایی برای مدیریت این مراکز داشت که خطای بسیاری کمتری داشته باشند.
یکی از جالب‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه‌ی محیط‌زیست، استفاده از آن برای محافظت از گونه‌های در خطر انقراض است. در یکی از این موارد، از فناوری تشخیص چهره برای حفظ گونه‌ای از میمون‌ها استفاده شده است. ردگیری گونه‌های در خطر انقراض با ابزارهای فیزیکی دشوار و هزینه‌بر است.
نرم افزارهای هوش مصنوعی تصویر گونه‌ها را با اطلاعات منحصربه‌فرد هر مورد ذخیره می‌کنند. هر تصویر جدیدی که وارد این نرم‌افزار می‌شود، به‌صورت هوشمند تحلیل می‌شود و شما می‌توانید بدانید آیا این مورد قبل از این در جای دیگری دیده شده است و مشخصات منحصربه‌فردش چیست.
برخی توانایی‌ها و قابلیت‌های عصر حاضر هوش مصنوعی
با مروری که درباره کاربردهای هوش مصنوعی داشتیم، می‌توانیم حدس بزنیم آینده شگفت‌انگیزی در انتظار صنایع گوناگون است، همچنان که هر روز شاهد اخباری جدید و جالب درباره چگونگی کاربرد هوش مصنوعی در زندگی هستیم، در آینده نزدیک همه چیز بیش از امروز و آنچه که هست به هوش مصنوعی گره می‌خورد. این یعنی روندهای بیشتری از زندگی‌مان به کمک هوش مصنوعی، هوشمندسازی خواهد شد. در ادامه برخی از قابلیت‌های هوش مصنوعی که در آینده به منصه ظهور می‌رسند را مرور می‌کنیم.
توسعه اتومبیل‌های خودران
پیشرانه توسعه تکنولوژی جهان در زمینه خودروهای خودران، شرکت تسلا است. این شرکت اعلام کرده است که می‌خواهد به طور کامل از فناوری راداری مستقل شده و از قوی‌ترین پردازشگرهای هوش مصنوعی در شاخه بینایی ماشین برای حالت Autopilot خودروی تسلا استفاده کند. این قابلیت یکی از منحصربه‌فردترین توانمندی‌های هوش مصنوعی در حال حاضر جهان به‌حساب می‌آید.
